بحران نظامی در صحرای غربی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بامداد اقتصاد، صحرای غربی منطقه‌ای در شمال غرب آفریقا و جنوب کشور مغرب یا مراکش است. این منطقه در سالهای گذشته همواره صحنه منازعات سه کشور مراکش، الجزایر و موریتانی بوده است.

در سال۱۸۸۳، این منطقه به اشغال نیروهای استعمارگر اسپانیایی درآمد و این منطقه قریب یک قرن تحت سلطه اسپانیا قرار داشت. اما نود سال بعد و در سال ۱۹۷۳، انقلابیون پولیساریو در این منطقه برعلیه دولت استعمارگر اسپانیا قیام کرده و خواستار استقلال این منطقه و تشکیل کشور مستقل صحرای غربی شدند.

نیروهای خارجی فرانسوی و اسپانیایی در منطقه شمال غرب آفریقا حضور پررنگی داشته و کشورهایی نظیر الجزایر و مراکش سالها تحت حاکمیت این دو کشور بودهاند. اما قیام مردمی در الجزایر بر علیه استعمار فرانسه و پس از آن تحریک مردم مراکش برعلیه نیروهای استعمارگر اسپانیا سبب شد تا مردم ساکن در منطقه صحرای غربی نیز به مخالفت با نیروهای اسپانیایی پرداخته و برعلیه آنان قیام کنند.

سرانجام در سال ۱۹۷۵ و پس از کشمکشهای فراوان، نیروهای اسپانیایی در معاهدهای سه جانبه با حضور مراکش، موریتانی و اسپانیا حاضر به ترک صحرای غربی شده و طبق این معاهده، صحرای غربی میان موریتانی و مراکش تقسیم شد. اما از آنجایی که جبهه آزادی خواه پولیساریو تمایلی به قرارگرفتن صحرای غربی در ذیل دو کشور مراکش و موریتانی نداشت، این معاهده را نپذیرفته و با اعلام تشکیل یک جمهوری خود مختار در این منطقه به مقابله با این معاهده پرداخت.

اقدام جنبش پولیساریو با خشم مقامات مراکش و موریتانی مواجه شد و تقابل همسایگان این جمهوری تازه تاسیس با مقامات جبهه پولیساریو منجر به وقوع درگیری میان طرفین شد. به همین دلیل، نیروهای پولیساریو به نواکوشات، پایتخت موریتانی حمله کرده و با ارتش این کشور درگیر شدند.

تا سال ۱۹۸۱ این درگیریها میان نیروهای جبهه پولیساریو و نظامیان موریتانی و مراکش ادامه داشت، تا این که ملک حسن دوم، پادشاه مراکش، پیشنهاد برگزاری یک همه پرسی در این منطقه را مطرح کرد، تا مردم این منطقه بتوانند خود سرنوشت خود را مشخص کنند؛ تا به نوعی این درگیری‌ها پایان یابد. اما این طرح با استقبال هیچ یک از طرفین و حتی کشورهای خارجی منطقه نظیر الجزایر نیز همراه نشد و در ادامه نیز برخی کشورهای آفریقا، صحرای غربی را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناختند. همین امر سبب شد تا پادشاهی مراکش از برخی پیمانهای دو جانبه و چندجانبه منطقهای خارج شود.

استمرار درگیری‌های نظامی در این منطقه سبب شد تا در سال ۱۹۸۸، صلحبانان سازمان ملل در این منطقه حضور داشته باشند و از گسترش درگیریها خودداری کنند. در ادامه غریب ۷۴ کشور از استقلال صحرای غربی حمایت کرده و همین امر منجر به دعوت شاه مراکش از نمایندگان پولیساریو برای مذاکره شد. از همین سال تلاش‌هایی برای برگزاری همه پرسی بر سر وضعیت این منطقه با دخالت نیروهای سازمان ملل انجام شد و طرفین درگیری همواره بر سر واجدین شرایط رای گیری با یک دیگر اختلاف داشته و همین امر سبب شد، تا تلاش‌های دیپلماتیک برای حل مشکل بحران صحرا با بن بست مواجه شود.

نیروهای پولیساریو پس از درگیری با ارتش موریتانی در سال ۱۹۷۹ و پس از عقد معاهداتی با یکدیگر به تفاهم رسیده و پیمان صلح امضا کردند. اما از آنجایی که پادشاهی مراکش، صحرای غربی را بخشی از خاک خود دانسته و در مذاکرات فی ما بین تنها به خود مختاری این منطقه در ذیل قلمرو مراکش رای داده است، همواره اختلافات میان این پادشاهی و نیروهای پولیساریو باقی مانده است.

مقاومت نیروهای جبهه پولیساریو در مقابل انضمام منطقه صحرای غربی به مراکش سبب شد تا مقامات الجزایر که از گذشته روابط خوبی با مقامات مراکش نداشتند، به حمایت از این گروه پرداخته و با آنان همکاری کنند. حتی الجزایر پایگاههایی را در اختیار این نیروها در خاک خود قرار داد، تا این نیروها بتوانند از طریق این پایگاهها به خاک مراکش حمله کنند. همین اقدامات الجزایر در نهایت منجر به قطع ارتباط این کشور با مراکش و درگیری این دو کشور با یکدیگر شد.

در سالها بعد حتی جمهوری صحرا وارد اتحادیه آفریقا شد که همین امر منجر به خروج اعتراضی مراکش از این اتحادیه شد. آفریقای جنوبی و الجزایر از حامیان اصلی جنبش پولیساریو بوده و همین مسئله منجر به اختلاف میان مراکش با این دو کشور شده است. مقامات الجزایر که کشور خود را پیشگام مبارزه با استعمار در آفریقا میدانند، معتقدند که صحرای غربی آخرین نقطه در آفریقا است که همچنان در استعمار بوده و باید آزاد شود. مقامات الجزایر به عنوان اصلی ترین حامیان جنبش آزادی خواه پولیساریو همواره در تلاش اند تا از حق استقلال این کشور و به رسمیت شناخته شدن آن در
مجامع بین المللی دفاع کنند. همین امر الجزایر را به دشمن شماره یک مقامات پادشاهی مراکش تبدیل کرده است.

مقامات مراکش در طول سال‌های متمادی، همواره صحرای غربی را بخشی جدایی ناپذیر از خاک خود قلمداد کرده و در مذاکرات هم تنها راضی به اعطای حق خود مختاری به ساکنان این منطقه شده اند و هرگز نمیپذیرند که این منطقه به عنوان موجودیتی مستقل از خاک این
کشور جدا شود.

چرا این منطقه مهم است؟
با نگاهی به جایگاه ویژه این منطقه در شمال غرب آفریقا، در میابیم که این منطقه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار بوده و با توجه به دسترسی این منطقه به اقیانوس اطلس، استقلال این منطقه و به قدرت رسیدن دولتی مخالف دولت مراکش در این منطقه، تجارت دریایی مراکش را با چالش‌های امنیتی فراوانی مواجه میکند. به همین دلیل مقامات مراکش رسما اعلام کرده‌اند که به هیچ وجه نمیتوانند استقلال کشوری با رویکردهای خصمانه نسبت به خود را در جنوب این کشور تحمل کنند. چرا که استقلال این کشور و تشکیل جمهوری صحرا، عملا مراکش را در محاصره کشورهای متخاصم قرار داده و این کشور در مرز جغرافیایی خود در محدوده آفریقا عملا با انزوا مواجه شده و چالشهای امنیتی فراوانی برای این کشور به وجود خواهد آمد.

از طرفی ارتباطات خوب مراکش با کشورهای غربی و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی توسط مقامات این کشور سبب شده است، تا حمایت کشورهای غربی از مراکش در مقابل مداخلات الجزایر و جنبش آزادی خواهانه به رهبری نیروهای پولیساریو در جنوب این کشور افزایش یافته و این کشورها به حمایت از پادشاهی مراکش بپردازند.

از آنجایی که کشورهایی نظیر فرانسه منطقه آفریقا را به مثابه حیات خلوت خود دانسته و هنوز به صورت غیر رسمی به استعمار برخی از کشورها در این منطقه ادامه میدهند، به شدت مخالف رویکردهای ضد استعماری کشورهایی نظیر الجزایر بوده و نمیخواهند الجزایر جایگاه این کشور در آفریقا را تهدید کند. از این رو در مخاصمه میان دو کشور به حمایت از مراکش پرداخته و حتی در این راستا کمکهای تسلیحاتی نیز به مراکش داشته است.

از طرفی حمایت کشورهایی نظیر روسیه، چین و ایران از الجزایر و ارتباطات خوب مقامات این کشور با سه کشور ذکر شده، مقامات غربی را به شدت مورد هراس قرار داده که نکند استقلال صحرای غربی به نفوذ نیروهای نیابتی ایران و روسیه در این منطقه منجر شود و از این طریق مقامات ایران و روسیه بتوانند در مواقع بحرانی امنیت تنگه جبل الطارق و اقیانوس اطلس را با تهدید مواجه کنند و به شریانهای اقتصادی و تجاری اروپا و رژیم صهیونیستی در دریای مدیترانه ضربه بزنند. به همین دلیل به نظر میرسد بحران صحرای غربی از اختلاف میان الجزایر و مراکش فراتر رفته و به اختلافی میان قدرتهای فرامنطقهای تبدیل شده.

با این توصیفات به نظر میرسد مقامات غربی در حال حاضر علاقهای به استقلال این منطقه نداشته و با استقلال آن مخالفت خواهند کرد. هرچند که با الحاق کامل این منطقه به مراکش هم برای گرفتن امتیازات بیشتر از این کشور موافقت نخواهند کرد.

از طرفی مقامات غربی میدانند حمایت از الحاق کامل این منطقه به مراکش با واکنش قاطع الجزایر مواجه خواهد شد که احتمال باز شدن جبهه جدیدی از نزاع غرب با کشورهایی نظیر ایران و روسیه را فراهم میآورد و با توجه به وضع کنونی در سایر عرصههای بینالمللی، مقامات غربی
علاقه‌ای به باز کردن جبه‌های جدید حداقل در این منطقه نداشته باشند.

پایان پیام/